Attention-Deficit Hyperactivity Disorder
(ADHD) is een neurologische aandoening die zowel kinderen als volwassenen
treft. 1 ADHD ontwikkelt zich wanneer de hersenen en het centrale zenuwstelsel
beperkingen ondervinden die verband houden met groei en ontwikkeling. Een
persoon met ADHD zal in verschillende mate deze drie gedragingen vertonen:
onoplettendheid, impulsiviteit en hyperactiviteit. 2
Wat veroorzaakt ADHD?
Het is niet duidelijk wat precies de
oorzaak is van ADHD, hoewel er factoren zijn die de kans op het ontwikkelen van
de aandoening kunnen vergroten. Hoewel onderzoekers geen specifiek ADHD-gen
hebben geïdentificeerd, tonen veel onderzoeken een genetische link aan. Het is
vrij gebruikelijk dat een persoon met de diagnose ADHD ten minste één naast
familielid met de aandoening heeft.9, 10 Omgevingsfactoren kunnen ook een rol
spelen. Deze omvatten blootstelling aan pesticiden en lood, een hersenletsel,
te vroeg geboren worden of met een laag geboortegewicht. 11
“Het brein is in wezen een enorm
elektrisch systeem dat meerdere subsystemen heeft die constant met elkaar
moeten communiceren om iets voor elkaar te krijgen”, legt Thomas Brown,
Ph.D., directeur van de Brown Clinic voor aandacht en gerelateerde aandoeningen
in Hamden uit CT. Brown wordt beschouwd als een toonaangevende wereldwijde
autoriteit op het gebied van de beoordeling en behandeling van ADHD. In zijn
boek A New Understanding of ADHD in Children and Adults: Executive Function
Impairments (Taylor and Francis Group, LLC, 2013) legt hij uit waarom iemand
met ADHD echt moeite heeft met dingen als luisteren en opdrachten tijdig
uitvoeren: de hersenen communiceren berichten via neuronen in de hersenen. Maar
aan het einde van elk neuron is er een kloof die een synaps wordt genoemd. Het
bericht moet tussen de gaten springen en doet dit met behulp van een chemische
stof die een neurotransmitter wordt genoemd die door het lichaam wordt geproduceerd.
“Personen met ADHD hebben de neiging om niet genoeg van deze essentiële
chemicaliën vrij te geven, of om ze te snel af te geven en opnieuw te laden
voordat er voldoende verbinding is gemaakt.” In feite worstelen berichten
om te komen waar ze moeten zijn om op te treden. Medicijnen, waaronder
stimulerende en niet-stimulerende middelen, helpen deze tekorten goed te maken
door de afgifte van bepaalde chemicaliën te activeren, die op hun beurt de
neuronen helpen met elkaar te communiceren.
Wanneer wordt ADHD vastgesteld?
ADHD wordt vaak gediagnosticeerd in de
kindertijd en gaat meestal door tot in de adolescentie en tot in de
volwassenheid. De mate van waardevermindering kan variëren van persoon tot
persoon en van de ene situatie naar de andere; symptomen kunnen na verloop van
tijd verminderen of toenemen.
Volgens een 2015 National Health Statistics
Report uitgegeven door het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid en Human
Services, meldden ouders dat in totaal 6,4 miljoen schoolgaande kinderen tussen
4 en 17 jaar ooit de diagnose ADHD hadden gekregen. Dit komt neer op 11 procent
van de kinderen, of ongeveer een op de 10 kinderen. 4
Het aantal jongens met de diagnose ADHD is
drie keer hoger dan het aantal gediagnosticeerde meisjes. En volgens het National
Institute of Mental Health was de gemiddelde leeftijd voor diagnose toen ouders
aangaven dat een kind met matige symptomen van ADHD 7 jaar oud was. In gevallen
waarin ouders meldden dat hun kind ernstiger ADHD-symptomen had, was de
leeftijd voor diagnose 5. Milde symptomen worden vaker gediagnosticeerd op
8-jarige leeftijd. 5
Ondertussen heeft naar schatting 4 procent
van de volwassen bevolking, of 8 miljoen volwassenen, ADHD.6 Wanneer u dit
vergelijkt met het aantal kinderen en adolescenten, daalt het totale aantal
volwassenen met ADHD met meer dan de helft. Dit kan te wijten zijn aan het feit
dat als totale populatie in totaal minder volwassenen op de aandoening zijn
gescreend. Bovendien kunnen symptomen van ADHD op volwassen leeftijd
verminderen als gevolg van rijping van de hersenen. Volwassenen met ADHD kunnen
zich ook in banen bevinden waar hun specifieke uitdagingen worden ondersteund
of geen invloed hebben op de algehele prestaties. Hetzelfde kan gezegd worden
van een ondersteunende echtgenoot die de rekeningen van de partner met ADHD zou
kunnen overnemen en ervoor zou zorgen dat belangrijke afspraken worden gepland
en nageleefd.7 Over het geheel genomen, van degenen die als kinderen en tieners
worden gediagnosticeerd, schat naar schatting 15% van volwassenen voldoen nog
steeds aan de criteria voor ADHD, volgens het National Center for Health
Statistics. 8
Symptomen van ADHD
Een kind of volwassene met ADHD vertoont
verschillende gradaties van deze drie gedragingen: onoplettendheid,
impulsiviteit en hyperactiviteit.
Het is echter belangrijk om te vermelden
dat elk kind of volwassene – dat wil zeggen zelfs mensen zonder ADHD – op elk
gewenst moment een of meer van deze bijbehorende gedragingen zal vertonen. De
meeste mensen met ADHD zullen een combinatie van symptomen van elk van de
subtypen ervaren – onoplettendheid en hyperactiviteit / impulsiviteit. Wanneer
tekenen van onoplettendheid, impulsiviteit en hyperactiviteit gedurende ten
minste 6 maanden worden gezien en aangetoond in meer dan één omgeving, zoals
thuis, in de klas of op het werk, kan ADHD de oorzaak zijn. symptomen van onoplettendheid en / of impulsiviteit en hyperactiviteit die
ontwikkelingsgeschikt zijn.
Symptomen van onoplettendheid:
• veelvuldige
moeite om zich te concentreren op taken, inclusief huiswerk of deadlines voor
werken
• worstelt vaak
om projecten, opdrachten en taken uit te voeren
• heeft moeite om
georganiseerd te blijven en mist deadlines
• wordt vaak
gemakkelijk afgeleid
• reageert vaak
niet wanneer er tegen hem wordt gesproken
• heeft moeite
met het bijhouden van belangrijke items zoals sleutels, mobiele telefoon,
huiswerkopdrachtblok.
Symptomen van
impulsiviteit en hyperactiviteit:
• mist een
zorgvuldige gedachte / houdt geen rekening met de mogelijke gevolgen voordat er
iets wordt ondernomen of gevoelens worden uitgedrukt
• abnormaal
actief en / of storend gedrag
• praat
overdreven veel
• worstelt om
stil te zijn tijdens vrijetijdsactiviteiten
• vindt het
moeilijk om op zijn beurt te wachten
• kronkelt op
zijn stoel; friemelt met zijn handen en voeten.
Een andere manier
waarop een arts symptomen kan evalueren en categoriseren, is door ze in
categorieën te groeperen. Het onderzoek van Dr. Brown heeft aangetoond hoe de
symptomen van cognitieve functiestoornissen veroorzaakt door ADHD de neiging
hebben om in zes clusters te verschijnen. Deze omvatten: activering, focus,
inspanning, emotie, geheugen en actie.
Bijvoorbeeld, het
initiëren en organiseren van taken, vallen onder “activering” en
moeilijkheden bij het voltooien van taken of het volhouden van inspanningen
vallen onder “inspanning”. Onder inspanning is ook het reguleren van
alertheid – een persoon met ADHD is mogelijk niet in staat om zijn geest
voldoende te kalmeren om in slaap te vallen wanneer zij zouden moeten.
Minder vaak
beschreven in de ADHD-literatuur is het “emotiecluster”. Dr. Brown,
die patiënten met ADHD al meer dan 25 jaar beoordeelt en behandelt, zegt dat ze
vaak problemen melden met het omgaan met emoties zoals woede, zorgen,
frustratie en teleurstelling. Deze creëren extra uitdagingen voor de persoon
met ADHD. 13
Momenteel bevat
de Diagnostic and Statistical Manual (DSM-IV) of Mental Health Disorders – het
handboek dat door professionals in de geestelijke gezondheidszorg wordt
gebruikt om ADHD te beoordelen en te diagnosticeren – geen ondersteunende
informatie over het verband tussen ADHD en emotieregulatie.
Tot slot is het
belangrijk om te benadrukken dat hoewel een persoon met ADHD zal worstelen met
een verscheidenheid aan symptomen die onder onoplettendheid en / of
impulsiviteit en hyperactiviteit vallen, er in bijna elk geval gebieden zijn
waar de persoon aandachtig kan focussen, soms aangeduid als als ‘hyperfocus’.
Dit wordt meestal gezien in gebieden waar de persoon veel interesse in toont,
zoals het spelen van videogames, het spelen van een muziekinstrument of zelfs
lezen wanneer het onderwerp veel aantrekkingskracht heeft.
Diagnose van ADHD bij kinderen
en volwassenen
De meest
gebruikte en aanbevolen test voor het evalueren van een kind of volwassene voor
ADHD is een standaardbeoordeling die is ontworpen om gedragspatronen en
kenmerken te identificeren die zijn geassocieerd met ADHD.14
Als uw kind
tussen de 4 en 18 jaar oud is en u vermoedt dat hij of zij ADHD heeft, raadt de
American Academy of Pediatrics aan dat de primaire arts / kinderarts van uw
kind de eerste evaluatie van het gedragsonderzoek uitvoert. Tijdens een
kantoorbezoek zal de arts uw kind en u ontmoeten en een reeks vragen stellen om
te bepalen of uw kind aanhoudende tekenen van onoplettendheid en / of
impulsiviteit en hyperactiviteit vertoont en of ze in meer dan één situatie
voorkomen, zoals thuis en op school.
Als de kinderarts
van uw kind ADHD vermoedt, zal hij waarschijnlijk een formele evaluatie
aanbevelen door een professional in de geestelijke gezondheidszorg, zoals een
neuroloog of psycholoog die neuropsychologisch onderzoek kan doen. Dit type
testen gaat dieper dan de standaard screening. Deze test omvat onder meer
screening op auditieve en visuele verwerking en sensorische ontwikkeling.15 Het
idee is dat door het identificeren van de bijdragende factoren van ADHD, de
arts een behandelingsaanpak kan aanbevelen die de onderliggende oorzaak (en) aanpakt,
evenals de ADHD.
Als een arts
moeite heeft om de diagnose te stellen, kan ze neurologische beeldvorming
aanbevelen. Een SPECT-scan (single photon emissie computertomografie) meet de
bloedstroom in de hersenen. Een radioactieve kleurstof wordt in de arm
geïnjecteerd en er wordt een reeks foto’s van het hoofd gemaakt. Deze worden
omgezet in 3D-beelden en gescreend om te zien waar de hersenen steeds actiever
lijken.16 Kinderen met de diagnose jonger dan 6 jaar hadden veel meer kans op
neurologische beeldvorming in vergelijking met die van 6 jaar en ouder (41,8%
versus 25%). 17
Volwassenen
worden in eerste instantie gescreend met behulp van de Adult ADHD Self-Report
Scale getest.
Deze test kan
ADHD niet diagnosticeren. De reeks vragen is bedoeld om te bepalen of een meer
formele evaluatie met een neuroloog of psycholoog moet worden overwogen.
ADHD behandelen
Er is geen
remedie voor ADHD. Maar de aandoening kan bij kinderen en volwassenen worden
behandeld met medicijnen en therapie. Het National Institute of Mental Health
zegt dat voor de beste uitkomst een combinatie van medicatie en gedragstherapie
moet worden gebruikt. 20
Welke soorten medicijnen worden
gebruikt voor ADHD?
Er zijn twee
soorten medicijnen goedgekeurd voor de behandeling van ADHD: stimulerende
middelen en niet-stimulerende middelen.
Stimulerende
middelen. Stimulerende medicijnen zijn de meest gebruikte medicijnen om ADHD te
behandelen. Stimulerende middelen werken door het verhogen van
hersenchemicaliën, waaronder dopamine, die cruciaal zijn voor het overbrengen
van berichten tussen hersenneuronen. Bij kinderen vertoont 70 tot 80 procent
verbetering van de symptomen binnen een tot twee uur na inname van de
medicatie. Bij volwassenen meldt 70 procent een merkbare verbetering van
stimulerende middelen binnen enkele uren na het gebruik van de medicatie. 21
De twee generieke
stimulantia, ook bekend als stimulerende middelen voor het centrale
zenuwstelsel, die veel worden gebruikt voor de behandeling van ADHD zijn
methylfenidaat (Concerta, Aptensio XR) en dextro-amfetamine (Adderall).
Niet-stimulerende
middelen. In gevallen waarin een stimulerend medicijn niet goed wordt verdragen
of geprefereerd, is er atomoexetine (Straterra), een niet-stimulerend middel
dat helpt bij het verhogen van een chemische stof in de hersenen die
norepinefrine wordt genoemd. Deze chemische stof kan helpen de focus te
verbeteren, terwijl impulsiviteit en hyperactiviteit worden verminderd.
Clonidine (Kapvay) en Guanfacine (Intuniv) zijn ook niet-stimulerende middelen
en werken iets anders om vergelijkbare effecten te bereiken.
Behandeling
Cognitieve
gedragstherapie en psychoeduatie worden aanbevolen voor mensen met ADHD om een
kader te bieden voor het beter beheren van emoties en algemeen gedrag.
Therapie kan ook gericht zijn op strategieën om te helpen met zelfregulatie en
zelfcontrole. Deze opleiding kan een kind of volwassene met ADHD helpen als ze
dagelijks worden geconfronteerd met uitdagingen thuis, in de klas, op het werk
en in sociale situaties. Bovendien kunnen groepen sociale vaardigheden gunstig
zijn voor kinderen en tieners met ADHD, die vaak worstelen met hun sociale
interacties vanwege impulsiviteit. Therapie vindt meestal één keer per week
plaats, telkens 45 minuten lang.
Een therapeut kan
ook alternatieve therapieën en / of dieetveranderingen aanbevelen die nuttig
zijn gebleken bij het omgaan met verschillende symptomen van ADHD. Deze kunnen
omvatten:
• meditatie- en
mindfulnessoefeningen om de angst aan te pakken die zo vaak wordt geassocieerd
met ADHD.
• werken met een
ADHD-coach om organisatorische technieken en andere dagelijkse
copingvaardigheden te leren.
• emotionele
vrijheidstechniek (EFT). EFT, ook bekend als tikken, omvat het gebruik van de
vingers om op een reeks meridianen op het lichaam te tikken die emotionele
afgifte en genezing kunnen activeren.22
•
neurofeedback-training (of EEG-biofeedback) wordt gebruikt in een poging om
iemand die worstelt met ADHD te leren / trainen om de hersengolfpatronen te
produceren die verband houden met focus.23
• voedingsverbeteringen
die gericht zijn op het eten van voedingsmiddelen die ontstekingen in het
lichaam verminderen, die op hun beurt de hersenen beter kunnen laten
functioneren. Dit omvat het beperken van witte bloem, witte suiker, verwerkt
voedsel en het opnemen van meer fruit en groenten, evenals omega-3 vetzuurrijk
voedsel24 zoals walnoten en zalm.
Andere psychische aandoeningen
geassocieerd met ADHD
Er zijn
verschillende aandoeningen die verband houden met ADHD, waaronder angst,
leerstoornissen, oppositionele uitdagende stoornis, middelenmisbruik, bipolaire
stoornis, depressie en sociale angst. Daarom is het van cruciaal belang dat een
ADHD-evaluatie ook een eerste beoordeling voor deze gerelateerde aandoeningen
omvat, evenals doorlopende screenings als een ADHD-diagnose wordt gesteld. Als
een van deze gerelateerde aandoeningen ook wordt gediagnosticeerd, kan de arts
een aantal behandelingsopties aanbevelen die, vergelijkbaar met ADHD, medicatie
en therapie omvatten.
Leven met ADHD
Een kind of
volwassene met de diagnose ADHD wordt dagelijks geconfronteerd met uitdagingen
die bijna elk gebied van zijn of haar leven beïnvloeden. Maar
doorzettingsvermogen bij het vinden van de juiste medicatie en dosering – en
tegelijkertijd tijd vrijmaken voor therapie die gericht is op effectieve
gedragstechnieken – zal de sleutel zijn tot het succesvol beheren van deze
aandoening.